VINPA

Chỉ số lạm phát năm 2016 tăng 4,74% so với năm 2015 chủ yếu do lộ trình điều chỉnh giá dịch vụ y tế và giáo dục. Bước sang năm 2017, mặc dù ảnh hưởng của yếu tố trên sẽ giảm bớt nhưng thay vào đó, lạm phát lại chịu áp lực đến từ chính sách tiền tệ nới lỏng và chi phí đẩy.

Giá dầu thế giới hồi phục là nhân tố gây áp lực không nhỏ lên CPI năm 2017. Ảnh: NBCNews.com

Hai tác nhân chính khiến CPI 2016 tăng mạnh

CPI tính đến cuối tháng 12-2016 tăng 4,74% so với cùng kỳ năm trước trong khi CPI bình quân năm 2016 tăng 2,66% so với bình quân năm 2015. Nếu loại trừ biến động giá của nhóm lương thực - thực phẩm, năng lượng và các mặt hàng do Nhà nước quản lý bao gồm dịch vụ y tế và giáo dục thì lạm phát cơ bản bình quân của năm 2016 chỉ tăng 1,83% so với năm 2015, thấp hơn so với mức tăng của chỉ số lạm phát cơ bản toàn phần (2,66%).

Cụ thể, đối với nhóm hàng giáo dục, quyết định tăng giá học phí diễn ra mạnh nhất vào tháng 9 với mức tăng 7,2% so với tháng trước, qua đó khiến mức tăng so với cùng kỳ năm trước của nhóm hàng giáo dục vào thời điểm cuối năm đạt 10,8%, đóng góp khoảng 0,5% trong mức tăng CPI chung.

Đối với nhóm hàng thuốc và dịch vụ y tế, đã có bốn lần điều chỉnh giá trong năm 2016. Lần thứ nhất diễn ra vào tháng 3 với mức tăng 24,3% khi tính thêm cả chi phí tiền lương vào giá dịch vụ khám chữa bệnh; các lần điều chỉnh tiếp theo diễn ra vào tháng 8, tháng 10 và tháng 12 với mức tăng lần lượt là 6,2%; 10% và 5,3% khi tiếp tục tính thêm các loại phụ cấp vào giá dịch vụ khám chữa bệnh. Tổng cộng bốn lần điều chỉnh này khiến giá nhóm hàng thuốc và dịch vụ y tế vào thời điểm cuối tháng 12-2016 tăng 55,7% so với cùng kỳ năm trước, đồng thời đóng góp khoảng 2,8% vào mức tăng CPI chung.

Ngoài ra, một nguyên nhân khiến CPI năm 2016 tăng cao là do mức giảm giá của nhóm hàng giao thông trong năm 2016 không hỗ trợ nhiều cho CPI như năm 2015. Với diễn biến giá dầu thô thế giới có xu hướng hồi phục khá rõ nét, đặc biệt trong thời điểm quí 2 và quí 4 (dầu WTI từ mức 37 đôla Mỹ/thùng vào thời điểm đầu năm đã tăng lên mức 53 đô la Mỹ/thùng vào thời điểm cuối năm, tương đương mức tăng 43%), giá xăng dầu trong nước theo đó cũng có nhiều lần điều chỉnh tăng/giảm tương ứng nhưng chủ yếu theo chiều hướng tăng nhiều hơn. Việc giá xăng tăng trở lại khiến giá nhóm hàng giao thông năm 2016 chỉ có mức giảm so với cùng kỳ năm trước khoảng 1%, thấp hơn rất nhiều so với mức giảm 9% của năm 2015. Điều này đã khiến chỉ số CPI năm 2016 không nhận được nhiều sự hỗ trợ từ đà giảm của giá xăng dầu như trong năm trước đó.

Ba rủi ro tiềm ẩn

CPI năm 2017 nhiều khả năng sẽ tiếp tục neo ở mức tương đương với năm 2016 do có một số rủi ro tiềm ẩn liên quan đến sự nới lỏng chính sách tiền tệ và áp lực chi phí đẩy. Cụ thể như sau:

Thứ nhất, giá dầu nhiều khả năng sẽ tiếp tục hồi phục sau quyết định cắt giảm sản lượng của các nước trong và ngoài Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC). Theo thỏa thuận đạt được vào cuối năm 2016, bắt đầu từ ngày 1-1-2017, các nước thành viên OPEC sẽ cắt giảm 1,2 triệu thùng dầu/ngày và các nước ngoài OPEC sẽ cắt giảm 558 thùng dầu/ngày, khiến lượng cung dầu trên toàn thế giới giảm 1,758 triệu thùng/ngày. Trường hợp nếu nhu cầu dầu mỏ trong năm 2017 không tăng mà vẫn giữ nguyên như năm 2016 thì ước tính cung chỉ vượt cầu 242.000 thùng/ngày. Nếu nhu cầu dầu mỏ thế giới tăng 1,15 triệu thùng/ngày trong năm 2017 thì cung dầu mỏ sẽ ít hơn cầu khoảng 908.000 thùng/ngày. Diễn biến mới này đã hỗ trợ rất lớn cho đà hồi phục của giá dầu thế giới vào thời điểm cuối năm 2016 và dự báo đà tăng của mặt hàng này có thể sẽ còn tiếp diễn trong năm 2017 khi các quyết định cắt giảm chính thức có hiệu lực. Đây sẽ là nhân tố gây áp lực không nhỏ lên giá nhóm hàng giao thông trong năm 2017. Ngoài ra, chi phí vận chuyển tăng cũng có thể kích hoạt, đẩy giá các mặt hàng tiêu dùng khác tăng lên, đặc biệt là nhóm hàng ăn và dịch vụ ăn uống.

Thứ hai, nhóm hàng y tế và giáo dục tiếp tục thực hiện lộ trình tăng giá. Trong năm 2016, đã có 36 tỉnh thành điều chỉnh xong giá dịch vụ y tế theo hai bước. Như vậy còn khoảng 18 tỉnh thành nữa chưa điều chỉnh xong và dự kiến việc điều chỉnh này sẽ kết thúc ngay trong các tháng đầu năm 2017 với mức tăng thêm ước tính của nhóm hàng thuốc và dịch vụ y tế là hơn 10%, tương đương mức đóng góp vào chỉ số CPI chung trong năm 2017 khoảng 0,5-0,6%.

Đối với nhóm hàng giáo dục, ước tính lộ trình tăng giá nhóm hàng giáo dục (gồm học phí) theo Nghị định 86 sẽ khiến chỉ số CPI chung mỗi năm tăng thêm khoảng 0,3% từ nay đến năm 2021.

Như vậy, lộ trình điều chỉnh giá hai nhóm hàng giáo dục và y tế sẽ tiếp tục đóng góp khoảng 0,9% vào mức tăng CPI chung trong năm 2017.

Thứ ba là độ trễ của chính sách nới lỏng tiền tệ. Trong hai năm 2015 và 2016, Ngân hàng Nhà nước đã có sự nới lỏng nhất định trong chính sách tiền tệ thông qua tốc độ tăng trưởng tổng phương tiện thanh toán M2 nhằm tạo thanh khoản dồi dào cho hệ thống ngân hàng, giúp hạ mặt bằng lãi suất, kích thích tăng trưởng tín dụng. Ảnh hưởng có độ trễ của chính sách nới lỏng cung tiền, mặc dù không quá lớn như trong các giai đoạn trước năm 2011 nhưng cũng có thể góp phần khiến lạm phát 2017 tiếp tục neo ở mức tương đương năm 2016 (4-5%).