VINPA

Lập luận của Bộ Tài chính khi đề xuất tăng thuế là vì lý do "sức khỏe", "hợp lý cơ cấu" và "phù hợp với thông lệ quốc tế".

Trong cuộc họp báo chiều 15/8, Bộ Tài chính công bố định hướng sửa cùng lúc 5 Luật về Thuế với một loạt những đề xuất tăng, từ thuế tiêu thụ đặc biệt, thu nhập doanh nghiệp, thu nhập cá nhân đến giá trị gia tăng (VAT)...

Theo nhiều chuyên gia, một trong những lý do chính cần kíp thay đổi Luật các loại thuế vẫn là để tăng thu ngân sách. Dù chưa công bố báo cáo đánh giá tác động của tăng thu ngân sách từ những đề xuất lần này, nhưng đại diện Bộ Tài chính cũng thừa nhận, việc sửa đổi sẽ giúp cơ cấu lại một cách hợp lý nguồn thu, đặc biệt trong bối cảnh ngày càng đưa các loại thuế nhập khẩu về 0% theo các cam kết quốc tế đang đến rất gần.

Theo đại diện lãnh đạo Vụ Chính sách thuế - Bộ Tài chính, để đảm bảo thực hiện các cam kết hội nhập quốc tế, giảm thiểu những tác động bất lợi do quá trình cắt giảm thuế, hệ thống thuế Việt Nam cần điều chỉnh về một số chính sách thuế nội địa theo xu hướng chuyển dần từ thuế gián thu (là loại thuế được cộng vào giá, là một bộ phận cấu thành của giá cả hàng hóa) sang thuế trực thu (là loại thuế thu trực tiếp vào khoản thu nhập, lợi ích thu được của các tổ chức kinh tế hoặc cá nhân.

Tỷ lệ tiêu thụ nước ngọt ở Việt Nam ngày một gia tăng và theo Bộ Tài chính, cần đánh thuế để hạn chế tiêu dùng mặt hàng có thể gây hại cho sức khỏe này.

Từ năm 2018, thuế nhập khẩu hầu hết các mặt hàng về 0%. Do đó, các loại thuế như tiêu thụ đặc biệt hay thu nhập từ trúng xổ số của các "tỷ phú" Vietlott... mới được tính đến.

Tiêu thụ đặc biệt là sắc thuế có nhiều thay đổi nhất, chủ yếu theo hướng tăng mức thuế phải đóng. Một số mặt hàng được nhiều người quan tâm vào danh sách tăng thuế như ôtô bán tải, nước ngọt, thuốc lá. Nếu như ôtô bán tải tăng thuế suất từ 15% lên 33% thì mỗi lon nước ngọt, cũng có thể phải gánh thêm thuế. Tương tự, thuốc lá thay vì chịu một loại thuế tiêu thụ đặc biệt sẽ bị áp thuế hỗn hợp, vừa tăng thuế suất lại vừa thêm thuế tuyệt đối thu trên mỗi bao thuốc.

Tuy nhiên, với những mặt hàng này, theo Bộ Tài chính, lý do không chỉ là tăng thu ngân sách mà còn vì lý do "sức khỏe". Ví dụ với nước ngọt, theo Bộ Tài chính, còn để hạn chế tình trạng thừa cân, béo phì của Việt Nam. Cơ quan này dẫn một loạt số liệu từ WHO và các nghiên cứu khảo sát của các tổ chức khác để cho thấy tỷ lệ thừa cân béo phì đang tăng nhanh ở Việt Nam, nguy cơ gây nhiều bệnh như tiểu đường, tim mạch. Trong báo cáo, Bộ này cũng đưa trường hợp các nước trong khu vực như Thái Lan, Lào, Campuchia đã áp thuế với nước ngọt.

Tương tự, với thuốc lá, cơ quan này cũng nhấn mạnh mục đích tăng thuế là để "hạn chế thanh thiếu niên tiếp cận với thuốc lá và góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng".

Một số sắc thuế khác cần thay đổi nhằm mục đích "phù hợp với thông lệ quốc tế" như tăng thuế thu nhập từ trúng xổ số Vietlott lên 30% thay vì 10% như hiện nay. Bộ Tài chính cho rằng tỷ lệ tính thuế ở Việt Nam quá ít so với những người trúng độc đắc ở Mỹ. Tuy nhiên, thực tế ở Mỹ, lý do áp thuế cao với người trúng xổ số là nhằm khuyến khích họ nhận giải thưởng từng đợt, theo năm thay vì nhận luôn một khoản lớn, thông qua đó nhằm điều chỉnh hành vi của người trúng số chứ không để thu ngân sách.

Ngược lại, một số sắc thuế được sửa đổi theo hướng giảm nhằm khắc phục những bất cập hiện nay, trong đó có thuế thu nhập cá nhân. Thuế thu nhập cá nhân hiện được tính theo biểu thuế lũy tiến với 7 bậc, mỗi bậc lại quy định số thu nhập khá lẻ gây khó nhớ, phức tạp cho người nộp thuế. Chưa kể, giãn cách giữa ở các bậc thấp quá hẹp dễ dẫn đến nhảy bậc thuế khi tổng hợp thu nhập vào cuối năm làm tăng số thuế phải nộp. Do đó, biểu thuế suất mới với số bậc tính thuế giảm xuống 5, thay đổi thu nhập tính thuế cho các bậc 1, 2 giúp những người có thu nhập thấp không phải nộp thuế quá nhiều được đưa ra.

Cũng vì để khắc phục bất cập, Thuế Giá trị gia tăng (VAT) được đề xuất sửa với nhiều mặt hàng đang chịu thuế 5% lên 6%, hay từ 10% lên 12%. Nhiều mặt hàng cũng vào diện chịu thuế VAT như phân bón, máy móc, thiết bị chuyên dùng phục vụ cho sản xuất nông nghiệp, tàu đánh bắt xa bờ, chuyển quyền sử dụng đất... Lý do được Bộ đưa ra là để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp trong nước sản xuất những mặt hàng chịu thuế bằng 50% mức thuế suất thông thường, bảo đảm những mặt hàng này cạnh tranh bình đẳng với hàng nhập khẩu cùng loại.

Các đề xuất của Bộ Tài chính sau khi lấy ý kiến sẽ báo cáo để Chính phủ trình Ủy ban thường vụ Quốc hội trong kỳ họp tới.