VINPA

Ngành công nghiệp nhiên liệu sinh học châu Âu đang đối mặt với cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ Trung Quốc, đặc biệt là trong lĩnh vực sản xuất nhiên liệu sinh học thế hệ 1 từ rác thải.

Sự cạnh tranh này xuất phát từ một số yếu tố, bao gồm nguồn cung rác thải dồi dào hơn ở châu Á và các chính sách thương mại bất lợi ở một số quốc gia châu Âu.

Tuần trước, thông báo của Shell về việc tạm dừng một khoản đầu tư lớn tại Rotterdam đã gây xôn xao dư luận. Nhà máy này, nhận được quyết định đầu tư cuối cùng vào năm 2021, dự kiến sẽ sản xuất 820.000 tấn nhiên liệu sinh học mỗi năm, bao gồm nhiên liệu bền vững cho ngành hàng không và biodiesel (diesel sinh học) thế hệ thứ hai.

Cùng thời điểm, Chevron, một công ty Mỹ, đã cho công nhân nghỉ việc tạm thời tại nhà máy biodiesel ở Oeding, Đức. Cuối tháng 3/2024, công ty Argent Energy của Anh cũng thông báo cân nhắc việc ngừng sản xuất biodiesel tại Motherwell, Scotland. Tập đoàn BP của Anh cũng đã từ bỏ, ít nhất là tạm thời, kế hoạch xây dựng hai nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học.

Tập đoàn Neste của Phần Lan, một trong những công ty hàng đầu thế giới về nhiên liệu sinh học, đã chứng kiến giá cổ phiếu giảm mạnh sau khi thông báo kết quả kinh doanh. Công ty đã tiết lộ vào tháng 5/2024 rằng biên lợi nhuận của họ đang chịu áp lực lớn.

* Nguyên nhân từ Trung Quốc?

Hiệp hội Nhiên liệu Sinh học châu Âu (EBB), đại diện cho các nhà sản xuất biodiesel châu Âu, cáo buộc Trung Quốc đang bán phá giá. Một cuộc điều tra của Ủy ban châu Âu (EC) đã được tiến hành dựa trên những cáo buộc này. Nếu các hành vi bán phá giá được xác nhận, châu Âu có thể áp thuế nhập khẩu đối với một số loại nhiên liệu sinh học của Trung Quốc.

Ông Niels van Velde từ EBB cho biết, trên thị trường Đức, giá biodiesel đã giảm một nửa kể từ khi nhiên liệu sinh học Trung Quốc tràn ngập. Theo ông, sự cạnh tranh từ Trung Quốc chủ yếu là ở các sản phẩm "cao cấp", những sản phẩm có hiệu quả tốt nhất về mặt phát thải carbon theo quy định của châu Âu, thuộc thế hệ biodiesel 1 "tiên tiến" và thế hệ 2.

* Sản xuất và xuất khẩu biodiesel

Theo EBB, châu Âu đã sản xuất 14,9 triệu tấn nhiên liệu sinh học trong năm 2023, trong khi Trung Quốc xuất khẩu 1,8 triệu tấn vào thị trường châu Âu. "Đây là những khối lượng rất lớn", ông Niels van Velde cho biết. Ông cảnh báo rằng ngành công nghiệp này của châu Âu có nguy cơ "không thể tồn tại đến cuối năm" nếu EC không hành động.

Chuyên gia tư vấn Sophie Barthel của Argus Media có góc nhìn khác về nguyên nhân khiến ngành này của châu Âu thiếu cạnh tranh so với đối thủ Trung Quốc. Theo chuyên gia này, sự cạnh tranh với châu Á chủ yếu diễn ra ở các loại nhiên liệu sinh học được sản xuất từ chất thải, như dầu ăn đã qua sử dụng hoặc dầu cọ. Sự sẵn có dồi dào của các loại chất thải này tại châu Á mang lại lợi thế cạnh tranh cho các nhà sản xuất châu Á. Trong khi đó, các nhà sản xuất châu Âu thường phải nhập khẩu một phần chất thải này để sản xuất nhiên liệu sinh học của họ.

Ngoài ra, bà Barthel cũng chỉ ra những yếu tố khác góp phần vào khó khăn của các nhà sản xuất châu Âu. Việc cung cấp nhiên liệu bền vững cho ngành hàng không đã tăng nhanh hơn so với nhu cầu, làm giảm giá cả. Bà cũng nhấn mạnh các chính sách thương mại không thuận lợi của Vương quốc Anh, như cho phép nhập khẩu biodiesel từ Mỹ.

* Tình hình tại Bỉ

Theo Tổng thư ký của Hội đồng Diesel sinh học Bỉ Fons Maes, Bỉ sản xuất khoảng 600.000 tấn nhiên liệu sinh học mỗi năm tại ba nhà máy ở Gand. Hiện tại, ông cho rằng các nhà máy ở Bỉ không bị đe dọa bởi sự cạnh tranh từ Trung Quốc. "Khách hàng của chúng tôi, đặc biệt là ở Đan Mạch và Đức, sẵn sàng trả giá cao hơn cho sản phẩm của chúng tôi", ông cho biết.

Ông Fons Maes cũng nhấn mạnh rằng trong tổng số 600.000 tấn biodiesel sản xuất mỗi năm, chỉ có 100.000 tấn là biodiesel thế hệ 2, nơi sự cạnh tranh từ Trung Quốc mạnh nhất. Tuy nhiên, ngành công nghiệp của Bỉ không hoàn toàn miễn nhiễm. "Chúng tôi hy vọng rằng một loại thuế áp vào sản phẩm nhập khẩu từ Trung Quốc sẽ được áp dụng sớm nhất có thể", ông Fons Maes cho biết. Còn công ty BioWanze không sản xuất dầu diesel sinh học mà là ethanol sinh học. Do đó, công ty cũng không cảm thấy bị đe dọa bởi sự cạnh tranh của Trung Quốc. Tại Bỉ, dầu diesel bán tại các trạm xăng chứa tối đa 7% biodiesel. Xăng E10 chứa tối đa 10% nhiên liệu ethanol (bioethanol). Điều này giúp làm cho các loại nhiên liệu hóa thạch trở nên "xanh" hơn một chút.

Nhiên liệu sinh học là loại nhiên liệu được sản xuất từ sinh khối (như dầu cải, lúa mỳ, đường…). Nguyên tắc chung là các loại thực vật dùng để sản xuất nhiên liệu sinh học hấp thụ CO2 trong suốt quá trình sinh trưởng của chúng. Sự hấp thụ tự nhiên này của CO2 bù đắp một phần lượng khí thải xảy ra khi đốt cháy nhiên liệu sinh học trong động cơ.

Thế hệ 1 của nhiên liệu sinh học đã gây ra nhiều tranh cãi. Thực tế, các cánh đồng cải dầu, ví dụ, được sử dụng để sản xuất biodiesel thay vì phục vụ cho nhu cầu lương thực của con người. Thế hệ 2 của nhiên liệu sinh học đã cố gắng giải quyết hạn chế này. "Thế hệ đầu tiên của nhiên liệu sinh học dựa trên tài nguyên nông nghiệp, trong khi thế hệ thứ hai dựa trên chất thải hoặc vật liệu lignocellulosic (như gỗ)", ông Pierre Etienne, Giám đốc BioWanze, cho biết. Các chất thải này có thể là dầu ăn đã qua sử dụng. Nhưng giữa hai thế hệ này còn có thế hệ 1 gọi là "tiên tiến".

"Tại BioWanze, chúng tôi sản xuất bioethanol thế hệ 1 tiên tiến", ông Pierre Etienne giải thích. "Chúng tôi sử dụng lúa mỳ, được dành cho chăn nuôi động vật, làm nguyên liệu để sản xuất bioethanol. Nhưng chúng tôi tận dụng tất cả các phần của lúa mỳ. Ngoài bioethanol, chúng tôi còn sản xuất gluten dành cho các tiệm bánh cũng như các protein thực vật dành cho chăn nuôi. Vỏ lúa mỳ được sử dụng để sản xuất năng lượng xanh. Việc tận dụng toàn bộ lúa mỳ cho phép giải pháp của chúng tôi được coi là thế hệ đầu tiên tiên tiến".

Để duy trì khả năng cạnh tranh trong tương lai, ngành công nghiệp nhiên liệu sinh học châu Âu cần thích nghi. Điều này có thể bao gồm tập trung vào sản xuất nhiên liệu sinh học thế hệ 2 bền vững hơn, đổi mới công nghệ để giảm chi phí sản xuất và vận động các chính phủ châu Âu ban hành các chính sách hỗ trợ.