VINPA

Việc xây dựng NMLD tại Dung Quất là một quyết định sáng suốt và có tầm nhìn rất xa của Chính phủ - đó là tạo động lực phát triển kinh tế cho Quảng Ngãi và một loạt các tỉnh miền Trung. Đó là điều mà không phải nhiều người đã nhận ra, nếu xét về khía cạnh kinh tế đơn thuần.

Kỳ 2: Những tháng ngày vất vả

Hai bên trong liên doanh không đạt được sự đồng thuận đối với một số vấn đề quan trọng như việc thuê tư vấn quản lý dự án, quyết định sử dụng các nhà thầu phụ, các nhà cung cấp thiết bị, phương án phân phối sản phẩm và một số giải pháp hoàn thiện cấu hình công nghệ, nâng cao chất lượng và chủng loại sản phẩm của nhà máy…

Do vậy, hai bên đã đề nghị Chính phủ hai nước quyết định chấm dứt liên doanh. Phía Nga chấp nhận phương án rút khỏi dự án để chuyển giao lại toàn bộ quyền lợi và nghĩa vụ của mình trong Liên doanh Vietross sang phía Việt Nam.

Thế là cuộc “hôn nhân” giữa hai bên đã nhanh chóng tan vỡ. Đúng là một chuyện buồn bởi lẽ với những người làm dầu khí Việt Nam thì từ lâu, họ đã có tình cảm đặc biệt với những người Nga…

Trong quá trình tiếp tục triển khai dự án, nhận thấy cơ cấu sản phẩm theo thiết kế cũ trước đây có xăng 83 và dầu diesel công nghiệp, là những loại sản phẩm không còn phù hợp với quy định mới của Nhà nước về tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm xăng dầu nên ban BLDA đã đề xuất phương án bổ sung 2 phân xưởng công nghệ xử lý LCO bằng hyđrô và izone hóa vào cấu hình nhà máy.

Nhà máy Lọc dầu Dung Quất

Với phương án này, nhà máy sẽ loại bỏ xăng 83 và dầu diesel công nghiệp khỏi cơ cấu sản phẩm để sản xuất xăng Mogas 90-92-95 và dầu diesel ôtô chất lượng cao, đảm bảo tiêu chuẩn quy định về chỉ tiêu chất lượng sản phẩm và đáp ứng nhu cầu của thị trường xăng dầu quốc tế.

Do bổ sung hai phân xưởng công nghệ nói trên vào cấu hình nhà máy, thiết kế tổng thể FĐĐD do Tư vấn Foster Wheeler lập trước đây cần phải điều hình và phát triển cho phù hợp.

Trước yêu cầu đó, Thủ tướng Chính phủ đã cho phép Petrovietnam chỉ định lựa chọn nhà thầu phát triển thiết kế tổng hợp và lập lại tổng dự toán của nhà máy. Ngày 18/2/2004, HĐQT Tổng Công ty Dầu khí Việt Nam đã phê duyệt Hợp đồng phát triển thiết kế tổng thể (FDC) được ký giữa Petrovietnam và Tổ hợp Nhà thầu Technip.

Có thể nói, việc phát triển thiết kế tổng thể là một quyết định cực kỳ quan trọng nhằm nâng cao chất lượng kỹ thuật công nghệ của NMLD Dung Quất, giải quyết được vấn đề giao diện, kết nối giữa các gói thầu ĐPC, đồng thời cho phép nhà máy sản xuất ra cơ cấu sản phẩm có chất lượng cao, đón đầu và cạnh tranh được với thị trường xăng dầu trong khu vực cũng như thế giới.

Ngày 28/11/2005, lễ khởi công các gói thầu ĐPC 1+2+3+4 được Tổ hợp Nhà thầu Technip phối hợp với Petrovietnam tổ chức tại công trường. Thời gian thi công, chạy thử và cho ra sản phẩm là 44 tháng, nghĩa là vào tháng 2/2009, dòng xăng đầu tiên sẽ được “ra lò”.

Trung tâm điều khiển Nhà máy Lọc dầu Dung Quất

Trở lại vấn đề mà bấy lâu nay dư luận vẫn có những ý kiến chưa “thông”, đó là tại sao lại đặt NMLD số 1 ở Dung Quất…

Tôi đặt câu hỏi này với ông Đỗ Quang Toàn, nguyên Vụ trưởng Vụ Dầu khí của Văn phòng Chính phủ, ông cho biết: Đúng là việc đặt NMLD tại Dung Quất có không ít các ý kiến không đồng tình, mà đa số là xuất phát từ việc nhìn nhà máy theo hiệu quả kinh tế đơn thuần.

Trong 4 địa điểm được lựa chọn thì xếp theo thứ tự, Long Sơn là đứng đầu, tiếp theo là vịnh Văn Phong, rồi Nghi Sơn và cuối cùng là Dung Quất. Làm ở Long Sơn thì rõ ràng là thuận lợi nhất bởi lẽ Long Sơn gần với thành phố Vũng Tàu, có cơ sở hạ tầng phát triển, có hệ thống dịch vụ tốt… Đặt nhà máy tại đây vốn đầu tư sẽ thấp, thời gian thi công nhanh và đặc biệt là đảm bảo được các điều kiện sinh hoạt tốt nhất cho đội ngũ chuyên gia.

Tập đoàn Dầu khí Total của Pháp “mê” nhất là Long Sơn. Vì vậy, khi Chính phủ quyết định đặt ở Dung Quất, họ đã kém “mặn mà” và đưa ra nhiều đòi hỏi mà chúng ta khó chấp nhận được.

Đặt nhà máy ở vịnh Văn Phong cũng rất thuận lợi, nhưng Thủ tướng Võ Văn Kiệt nhận thấy tiềm năng du lịch lớn của vịnh nên quyết định không nên đặt cơ sở công nghiệp tại đây.

Một góc công trường xây dựng Nhà máy Lọc dầu Dung Quất (năm 2007)

Như vậy là chỉ còn Nghi Sơn và Dung Quất. Đặt ở Nghi Sơn, đường vận chuyển dầu đến và sản phẩm hóa dầu đi các nơi sẽ xa hơn, không kinh tế lắm… Còn Dung Quất, ưu thế duy nhất mà nơi này có được là cảng nước sâu, nhưng khó khăn thiếu thốn thì vô cùng. Cơ sở hạ tầng hầu như không có gì. Khu vực cảng thì có địa chất phức tạp, thời tiết lại vô cùng khắc nghiệt…

Phía bắc tiêu thụ đến 80% lượng xăng dầu nhập khẩu, còn miền Trung chỉ chiếm 20%. Như vậy, nếu xăng dầu được lọc từ Dung Quất, chở đi tiêu thụ ở phía nam cũng xa, phía bắc cũng chẳng gần. Hơn nữa, nếu đặt ở Dung Quất, tốn thêm hàng trăm triệu USD để xây dựng cơ sở hạ tầng… Nhưng thế cũng chưa phải là hết. Vào những năm 1994-2000, giá dầu trên thế giới giảm thê thảm, cho nên có ý kiến cho rằng nếu tính bỏ ra hàng tỉ USD để xây dựng NMLD thì không bằng mang dầu đi… thuê lọc (?!).

Trước những ý kiến đó, Chính phủ - mà đứng đầu là Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã kiên quyết giữ vững quan điểm, đó là: Phải xây dựng NMLD Dung Quất, trước hết là để đảm bảo anh ninh năng lượng cho đất nước và thứ nữa là tạo đà phát triển kinh tế cho tỉnh Quảng Ngãi và cả một khu vực miền Trung.

Quảng Ngãi, mảnh đất kiên cường cách mạng, nhưng điều kiện để phát triển kinh tế của tỉnh lại rất hạn chế. Tiềm năng về tài nguyên thiên nhiên hầu như không có gì, ngoài việc đi ra biển… đánh cá. Đất đai nghèo nàn, chật hẹp; cả tỉnh không có được một khu du lịch, một bãi tắm; không có một nhà máy; tỷ lệ đói nghèo luôn ở mức cao… Hằng năm, Chính phủ phải rót về cho tỉnh 40-60% ngân sách…

Công nhân làm việc trên công trường Nhà máy Lọc dầu Dung Quất (năm 2007)

Nếu không xây dựng nhà máy tại đây thì cơ hội thoát nghèo cho tỉnh Quảng Ngãi là rất khó. Mà như vậy, Đảng, Chính phủ có lỗi với dân. Cho nên dứt khoát phải xây dựng NMLD đầu tiên của quốc gia tại đây.

NMLD số 1 Dung Quất cũng là loại nhà máy “độc nhất vô nhị” trên thế giới. Bên cạnh việc chúng ta áp dụng những công nghệ lọc hóa dầu tiên tiến nhất của thế giới thì nhà máy còn sử dụng triệt để tất cả các sản phẩm phụ của dầu mỏ.

Các NMLD trên thế giới thường chỉ có từ 3 đến 4 phân xưởng công nghệ, còn của ta là… 14 phân xưởng. Có thể nói là 1 tấn dầu thô được đưa vào Nhà máy Dung Quất, thì sẽ có gần 1 tấn sản phẩm được xuất xưởng. Hầu như không có thứ gì… bỏ đi.

Nhưng đặt nhà máy ở Dung Quất, chúng ta cũng phải tốn thêm hàng trăm triệu USD cho những công trình mà nếu xây dựng ở nơi khác thì chưa chắc đã cần.

Để cho nhà máy hoạt động thật ổn định trong khi lưới điện quốc gia ở miền Trung chưa ổn định thì phải xây dựng thêm một nhà máy điện 100MW.

NMLD có hơn 600 loại máy công cụ khác nhau, nhưng suốt một rẻo miền Trung, không có một nhà máy cơ khí nào đủ sức sửa chữa các thiết bị, cho nên phải đầu tư một trung tâm cơ khí.

Phải làm một con đê chắn sóng lớn nhất châu Á với chiều dài 1.600m, cao hơn mặt biển 11m, chiều rộng thân đê cũng khoảng 11m… Để làm con đê này, phải dùng 1,3 triệu m3 đá và phủ bên ngoài 21.000 cấu kiện bê tông với nhiều kích cỡ khác nhau... Con đê này không những bảo vệ an toàn cho khu cảng xuất sản phẩm mà còn chắn sóng cho toàn bộ vịnh Dung Quất, đảm bảo an toàn cho khu cảng tổng hợp, cảng chuyên dụng, cảng công vụ… Con đê này nằm trên một khu vực địa chất cực kỳ phức tạp và để xử lý các túi bùn dưới biển, phải tốn thêm gần 40 triệu USD.

Phải xây dựng hệ thống đường ống dẫn dầu thô và sản phẩm dài gần 10km (trên thế giới chưa có NMLD nào lại có hệ thống đường ống dẫn - xuất dài thế này). Do đường ống dài nên tốn năng lượng vận hành, phải xây thêm bể chứa trung gian, công tác bảo vệ cũng phải được đầu tư đặc biệt…

Phải làm cả hệ thống đường sá và cơ sở hạ tầng cho một khu vực rộng lớn…

Nhưng nếu tính hiệu quả tổng hợp của nhà máy thì lại “rất có lãi”.

Bây giờ, bất cứ ai đến Quảng Ngãi… cũng đều dễ dàng nhận thấy sự phát triển mạnh mẽ về kinh tế của một tỉnh trước đây được coi là khó khăn nhất nước. Vậy mà từ năm 2004 trở lại đây, tăng trưởng GDP của Quảng Ngãi luôn ở mức trên 11% và năm ngoái, Quảng Ngãi đã hiên ngang gia nhập câu lạc bộ “1.000 tỉ”. Cơ cấu kinh tế đã được chuyển dịch theo đúng hướng: Nông nghiệp - Công nghiệp - Dịch vụ và tạo ra sự phát triển đồng bộ trên toàn tỉnh.

Việc xây dựng NMLD Dung Quất còn là tiền đề thúc đẩy các nhà đầu tư trong nước và nước ngoài tiếp tục đầu tư vào khu kinh tế Dung Quất trên các lĩnh vực công nghiệp hóa chất, công nghiệp cơ khí, đóng sửa tàu biển, luyện cán thép, vận tải, điện tử.

Có được kết quả đó, chính là nhờ một phần lớn từ NMLD Dung Quất.

Việc xây dựng NMLD tại Dung Quất là một quyết định sáng suốt và có tầm nhìn rất xa của Chính phủ - đó là tạo động lực phát triển kinh tế cho Quảng Ngãi và một loạt các tỉnh miền Trung. Đó là điều mà không phải nhiều người đã nhận ra, nếu xét về khía cạnh kinh tế đơn thuần.

Hiệu quả tổng hợp từ NMLD số 1 Dung Quất là một minh chứng cho đường lối xây dựng một nền kinh tế thị trường có sự quản lý theo định hướng xã hội chủ nghĩa của Đảng, Nhà nước ta.

Như vậy là không còn gì phải bàn cãi về tính đúng đắn trong việc xây dựng NMLD Dung Quất. Đảng, Chính phủ quyết tâm cao; tiền vốn đầu tư hơn 2,5 tỉ USD chúng ta lo đủ. Kế hoạch xây dựng nhà máy trong 44 tháng được Quốc hội nhất trí thông qua; các tổng công ty lắp máy, xây dựng hùng mạnh nhất của Bộ Xây dựng, Bộ Giao thông - Vận tải, Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam hừng hực khí thế dẫn quân “xông” vào Dung Quất…

Nhưng… lại thêm một chữ nhưng! Thế mới khổ chứ!

(Xem tiếp kỳ sau)

Phóng sự của Nguyễn Như Phong